Δραστηριότητες ενσωμάτωσης πολυγλωσσικών πρακτικών στην τάξη

Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία (βλ. στο τέλος του κειμένου), η πλήρης ανάπτυξη της γνωστικής ικανότητας σε δίγλωσσους/ες ομιλητές/τριες, σχετίζεται άμεσα με την διατήρηση και την καλλιέργεια της μητρικής τους γλώσσας, που αποτελεί το βασικό μέσο έκφρασης και σκέψης του ατόμου. Η σχέση των δύο γλωσσών είναι μια σχέση συγκοινωνούντων δοχείων. Δεν αναπτύσσεται η μία σε βάρος της άλλης. Επομένως, δεν χρειάζεται να υποχωρήσει η πρώτη γλώσσα για να αναπτυχθεί η δεύτερη. Οι έννοιες, οι δομές και οι δεξιότητες που έχουν κατακτηθεί σε μια γλώσσα μπορούν να μεταφερθούν και σε άλλη γλώσσα, όπως συμβαίνει με τη δεξιότητα γραφής και ανάγνωσης (Σκούρτου, 2011, 130. Τσοκαλίδου, 2012, 107). Επομένως, οι μαθητές/τριες που γνωρίζουν τη μητρική τους καλά, μαθαίνουν πιο γρήγορα την ελληνική, με προϋπόθεση ότι εκτίθενται σε αυτή στο σχολείο και έχουν κίνητρο (Τσοκαλίδου, 2012, 107).

Με βάση τα παραπάνω, διαμορφώσαμε τις δραστηριότητες που παρουσιάζονται στη συνέχεια. Απευθύνονται σε τμήματα του Δημοτικού Σχολείου, που συμπεριλαμβάνουν στο δυναμικό τους δίγλωσσους ή πολύγλωσσους μαθητές/τριες μεταναστευτικών οικογενειών και μη. Στις πρώτες τάξεις, συνήθως, εντάσσονται δίγλωσσα παιδιά που δεν έχουν καλλιεργήσει τις δεξιότητες γραμματισμού στη γλώσσα τους ή που έχουν προλάβει να παρακολουθήσουν την αντίστοιχη πρώτη τάξη του σχολείου στη χώρα καταγωγής τους. Για τον λόγο αυτόν, μπορεί να μην είναι στον ίδιο βαθμό εξοικειωμένοι με τη γραπτή μορφή της μητρικής τους γλώσσας. Ωστόσο, οι δραστηριότητες αναμένουμε να λειτουργήσουν σαν έναυσμα για την επιθυμία τους να γνωρίσουν καλύτερα τη μητρική τους γλώσσα, με όλα τα οφέλη που αυτό συνεπάγεται για τη γενικότερη γλωσσική και γνωστική τους ικανότητα, όπως είδαμε παραπάνω ότι υποστηρίζει η βιβλιογραφία. Ταυτόχρονα, με τη συμμετοχή και την εμπλοκή όλων των παιδιών της τάξης στις δραστηριότητες, αναμένουμε τη διαμόρφωση ενός κλίματος αναγνώρισης, σεβασμού και αποδοχής της γλωσσικής και πολιτισμικής ποικιλότητας.    

 

Δραστηριότητες ενσωμάτωσης πολυγλωσσικών πρακτικών στην τάξη

Έρευνα

Πραγματοποιούμε μια έρευνα για τις γλώσσες που γνωρίζουν οι μαθητές/τριες της τάξης. Ο/Η εκπαιδευτικός μιλάει για τις γλώσσες που γνωρίζει ο/η ίδιος/α. Εξηγεί πώς τις έμαθε (από την οικογένεια, διαμονή στο εξωτερικό, συστηματική διδασκαλία στο σχολείο ή σε κέντρο ξένων γλωσσών κ.ά.) και τον βαθμό επάρκειας που έχει αποκτήσει σε καθεμία. Έπειτα στον πίνακα ή σε μεγάλη καρτέλα καταγράφει τα ονόματα των μαθητών/τριών και τις γλώσσες που δηλώνουν ότι γνωρίζουν. Βοηθάμε τους μαθητές που ενδεχομένως δε γνωρίζουν την ονομασία της γλώσσας που μιλούν. Δεχόμαστε ως απαντήσεις και τις διαλέκτους που μπορεί να αναφερθούν, εφόσον δεν έχει γίνει η διάκριση των εννοιών «γλώσσα» και «διάλεκτος». Καλούμε και άλλα μέλη του διδακτικού ή διοικητικού προσωπικού του σχολείου να συμμετέχουν και να εμπλουτίσουν την έρευνα της τάξης. Αναρτούμε την καρτέλα στην τάξη και αναπροσαρμόζουμε τα περιεχόμενα αν χρειαστεί (προσθήκη νέας γλώσσας, διόρθωση κλπ). Επισημαίνουμε την αξία και τη χρησιμότητα της πολυγλωσσίας στον σύγχρονο κόσμο, είτε πρόκειται για εθνικές ή μειονοτικές γλώσσες. Μοιραζόμαστε δικές μας εμπειρίες σχετικά με μειονοτικές γλώσσες που γνωρίζουμε (Multilingualism in the classroom).

Αφίσα που φτιάξαμε στην τάξη μας το σχολικό έτος 2020-2021

 Χαιρετισμοί

Μαθαίνουμε πώς χαιρετάμε σε διάφορες γλώσσες (καλημέρα, καλησπέρα, καληνύχτα, γεια σας κλπ) και πώς πρέπει να ανταποκρινόμαστε στον χαιρετισμό σε κάθε γλώσσα. Ο/Η εκπαιδευτικός ζητάει από τα παιδιά να πουν πώς χαιρετάνε στις γλώσσες που γνωρίζουν και συμπληρώνει τις γλώσσες που γνωρίζει εκείνος/η. Οι φράσεις γράφονται στον πίνακα και σε καρτέλες που θα αναρτηθούν στην τάξη. Εξασκούμαστε ομαδικά και σε ζευγάρια στους χαιρετισμούς σε κάθε γλώσσα ξεχωριστά, δίνοντας έμφαση στις γλώσσες της τάξης. Εισάγουμε τη ρουτίνα των χαιρετισμών στις γλώσσες της τάξης κάθε πρωί με την είσοδο στην αίθουσα και το μεσημέρι κατά την αποχώρηση (Multilingualism in the classroom).

Ετικέτες

Τοποθετούμε καρτέλες με τα ονόματα των αντικειμένων της τάξης στις γλώσσες των παιδιών για να ενισχύσουμε την ανάδυση του γραμματισμού, ειδικά των παιδιών που δεν έχουν φοιτήσει σε σχολείο στη χώρα προέλευσης. Οι λέξεις γράφονται με διαφορετικό χρώμα για κάθε γλώσσα. Για να βρούμε τις λέξεις ρωτάμε τους δίγλωσσους ή πολύγλωσσους μαθητές/τριες να μας πουν πώς ονομάζονται τα αντικείμενα στη γλώσσα καταγωγής τους. Εναλλακτικά, χρησιμοποιούμε το Google Translate για να βρούμε την γραπτή απεικόνιση των λέξεων. Οι μαθητές/τριες τοποθετούν τις καρτέλες στα σωστά αντικείμενα (Multilingualism in the classroom).

Πολυγλωσσική βιβλιοθήκη

Εμπλουτίζουμε τη βιβλιοθήκη της τάξης ή του σχολείου μας με βιβλία και λεξικά στις γλώσσες καταγωγής των μαθητών/τριών (Multilingualism in the classroom). 

Πολυγλωσσικά ομαδικά παιχνίδια

Σε ομαδικά παιχνίδια που χρησιμοποιούμε τη γλώσσα, όπως η «Φρουτοσαλάτα», χρησιμοποιούμε λέξεις από τις γλώσσες της τάξης για να παίξουμε. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, χρειαζόμαστε τέσσερις ή πέντε διαφορετικές ονομασίες φρούτων σε διαφορετικές γλώσσες. Το ίδιο παιχνίδι προσφέρεται και για άλλες θεματικές όπως τα χρώματα, τα σχήματα, αντικείμενα της τάξης κλπ.     

Βιβλιογραφικές αναφορές   

Multilingualism in the classroom (n.d.). The Open University. Ανακτήθηκε από: https://www.open.edu/openlearncreate/pluginfile.php/294900/mod_resource/content/2/LL12_AIE_Final.pdf

Σκούρτου, Ε. (2011). Η διγλωσσία στο σχολείο. Αθήνα: Gutenberg.

Τσοκαλίδου, Ρ. (2012). Χώρος για Δύο: Θέματα διγλωσσίας και εκπαίδευσης. Θεσσαλονίκη: Zυγός.